Monitoring i dodatkowe CO₂ – czy warto inwestować?

CO₂ w growroomie od lat ma status “magicznego przyspieszacza” wzrostu. Ale magia działa tylko tam, gdzie jest pomiar, kontrola i… sensowna ekonomia. Poniżej znajdziesz esencję: kiedy dodatkowe CO₂ realnie podnosi plon, jak to mądrze monitorować, ile to kosztuje i jak nie przesadzić z bezpieczeństwem.

Po co Ci monitoring, zanim odkręcisz CO₂?

Podnoszenie CO₂ bez kontroli to jak gaz do dechy przy zaciągniętym ręcznym. Zanim kupisz zestaw, upewnij się, że masz:

• Stabilny klimat (T/RH/VPD) i solidną wymianę/uszczelnienie powietrza.
• Światło co najmniej ~800 μmol·m⁻²·s⁻¹ PPFD, bo roślina nie “zje” więcej CO₂ bez fotonów.
• Ciągły pomiar CO₂ sensorem NDIR (nie elektrochemicznym “gadżetem”). NDIR to standard w branży; zwróć uwagę na kalibrację i możliwość wyłączenia/bypassu funkcji ABC w szczelnym pomieszczeniu.

Gdzie mierzyć?

Umieszczaj sondę na wysokości wierzchołków, z dala od nawiewu i dyszy dozującej – inaczej zobaczysz “fałszywe” piki. Sensor przy canopy daje najwierniejszy obraz tego, co “widzą” liście.

Jakie ppm działają w praktyce?

• Wegetacja / kwitnienie: najczęściej 1200–1500 ppm w godzinach świecenia. Przekroczenie ~2000 ppm zwykle pogarsza wyniki. W nocy nie dozujemy (brak fotosyntezy).
• Bezpieczeństwo ludzi: praktyczne limity pracy to 5000 ppm jako 8-godzinna średnia oraz 15 000 ppm jako krótkotrwały limit 15-minutowy. W przestrzeniach, gdzie przebywają ludzie, trzymaj się <1500 ppm.

Ile CO₂ naprawdę potrzebujesz? (prosty wzór + przykład)

Aby podnieść stężenie CO₂ w pomieszczeniu, stosuj prosty przelicznik:

CO₂ [L] = objętość pomieszczenia [L] × (ppm_docelowe − ppm_aktualne) / 1 000 000

Przykład – namiot 120×120×200 cm (2,88 m³ = 2880 L): z 420 ppm do 1200 ppm to ~2,25 L CO₂ jednorazowej dawki (2880 × 780 / 1e6 = 2,2464 L).

Dla orientacji: 1 kg CO₂ (gaz) to ok. 509 L w warunkach normalnych.

Uwaga: ile razy “dobijasz” poziom w ciągu dnia, zależy od szczelności, pracy wentylacji i apetytu roślin – dlatego kontroler z pętlą sprzężenia zwrotnego (odczyt ppm → impuls zaworem/palnikiem) jest bezcenny.

Szacunkowe zużycie w małej uprawie

Dane szklarniowe mówią o ~0,12–0,24 kg CO₂/h/100 m² (więcej przy mocnym świetle). Przeskalowane do 1,44 m² (namiot 120×120) daje ~0,0017–0,0035 kg/h. Przy 12 h światła to ~0,02–0,04 kg/dzień, czyli ~1,2–2,5 kg na cykl 6–8 tygodni. To rząd wielkości – dlatego monitoring > kalkulator.

Sprzęt: od monitoringu po automatykę

Monitoring (stand-alone, do podglądu/logów):

• Budżetowe mierniki NDIR z T/RH i Wi-Fi – świetne jako “oczy”, ale nie sterują zaworem.

Sterowanie (kontrolery + sondy):

• Ecotechnics Evolution CO₂ Controller: ok. €240–€290 za jednostkę (sonda/analizator i akcesoria mogą być osobno).
• TrolMaster Hydro-X – sonda CO₂ (MBS-S8): ~€227–€242 (sonda do systemu Hydro-X).

Źródła CO₂:

• Butla CO₂ + reduktor – najczystsze i najwygodniejsze rozwiązanie do namiotów; zwróć uwagę na serwis napełnień w okolicy.
• Generatory (propane/butane) – wydajne w dużych, dobrze wentylowanych przestrzeniach; wymagają odprowadzania ciepła i wilgoci (produkty spalania).
• Worki/reaktory biologiczne (np. “mushroom bags”) – działają, ale niesterowalne i raczej do mikro-setupów; typowy wzrost to ~400 → 800–1500 ppm zależnie od kubatury i ruchu powietrza; trwałość do 6 miesięcy.

Kalibracja i ABC:
W szczelnym growroomie wyłącz ABC lub okresowo wystawiaj sensor na świeże powietrze; profesjonalny “zero-check” robi się 100% azotem (czujnik powinien pokazać 0% CO₂).

Ile to kosztuje i czy się zwraca?

Koszty startowe (przykład EU):

• Kontroler/sonda klasy grow: ~€240–€290 (+ ewentualny regulator zaworu €80–€150).
• Butla 6 kg + reduktor: cena zależna od kraju i dostawcy; dolicz kaucję/wymianę butli, jeśli obowiązuje.

Koszt gazu na cykl (namiot 120×120) – z wyliczeń wyżej: ~1,2–2,5 kg CO₂ na cykl. Rzeczywisty koszt zależy od lokalnych stawek napełnień i logistyki – w praktyce to zwykle kilka–kilkanaście euro za gaz przy małych namiotach.

A co z plonem?
Przy zoptymalizowanym świetle i klimacie, wzbogacenie do ~1200–1500 ppm potrafi dać 20–40% więcej masy. Pamiętaj: to nie jest gwarancja – CO₂ tylko odblokowuje sufit, reszta (PPFD/VPD/odżywianie) musi nadążyć.

Wniosek ekonomiczny: w małych namiotach koszt gazu bywa zaskakująco niski względem efektu, a realną barierą wejścia jest sprzęt. Jeżeli już masz duże natężenie światła i stabilny klimat, to CO₂ ma jedną z najwyższych stóp zwrotu ze wszystkich modernizacji.

CO₂ vs wentylacja: jak to pogodzić?

• W trybie wzbogacania: wyłącz/ogranicz wyciąg na czas podawania CO₂ (wiele kontrolerów robi to automatycznie), inaczej “wydmuchasz” gaz na zewnątrz.
• Sealed room: wymaga solidnego osuszania i klimatyzacji (ciepło z lamp + wilgoć z transpiracji).
• Tenty: pół-sealing (krótkie impulsy CO₂ zsynchronizowane z cyklami wentylacji) działa, lecz wymaga częstego monitoringu i starannej cyrkulacji w obrębie canopy.

Checklist: kiedy CO₂ ma sens?

Tak, inwestuj, gdy:

• PPFD > 800 μmol i rośliny są “dokarmione” (EC, mikro, podlewanie na czas).
• Potrafisz utrzymać 1200–1500 ppm stabilnie w godzinach światła.
• Masz kontroler + NDIR i ogarniętą wentylację/cyrkulację.

Odpuść lub odłóż, jeśli:

• Growroom “ucieka” klimatem (nieszczelności, skoki temperatury/RH).
• Światło jest słabe (np. 300–500 μmol) – najpierw upgrade lamp.
• Pracujesz w przestrzeni zamieszkałej i nie zapewnisz BHP (alarm/monitor w korytarzu, przeszkolenie domowników). Limity: 5000 ppm TWA, 15 000 ppm STEL.

Bezpieczeństwo i dobre praktyki

• Alarm CO₂ w strefie ludzi (korytarz/przedsionek).
• Zawór odcinający i kontroler z funkcją “fan interlock”.
• Regularna kalibracja sondy CO₂; w szczelnym setupie wyłącz ABC lub przeprowadzaj okresowe “przewietrzenie” do kalibracji bazowej.
• Worki biologiczne w małych boxach? OK, ale mierz – wynik zależy od kubatury i ruchu powietrza.

Podsumowanie: warto, ale z głową

Jeśli masz mocne światło, stabilny klimat i dyscyplinę w monitoringu, dodatkowe CO₂ jest jedną z najbardziej opłacalnych modernizacji w indoorze. Kluczem jest pomiar (NDIR), sterowanie (kontroler) i bezpieczeństwo (limity BHP). W małym namiocie zużyjesz zwykle 1–3 kg gazu na cykl; największą inwestycją jest elektronika. Dopiero po spełnieniu tych warunków ppm przekładają się na gramy.